YIL 2018 NARENCİYEDE SORUNLAR DEĞİŞMEMİŞ

Kasım 2018 tarihinde Bloomberg Tv Tarım Editörü Sayın İrfan Donat’ın narenciye tarımı üzerine Mersin Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Abdullah ÖZDEMİR ile yaptığı değerlendirme ve saptadıkları sorunlar, bu konularda eskide kalmış bazı uğraşları hatırlatmam için vesile oldu.

YIL 2018 NARENCİYEDE SORUNLAR DEĞİŞMEMİŞ

Bloomberg Tarım Editörü Sayın İrfan Donat’ın 12 Kasım 2013 tarihinde narenciye tarımı üzerinde yaptığı içerikli programa ait kaleme aldığı yazıyı ilgi ile okudum. Bu makalede kaleme alınan narenciye tarımının 10 önemli sorununun büyük kısmı ihracat ve desteklerle ilgi olup, yetiştiriciliğine ait ise yıl içinde üretimin orta ve geçci çeşitlerle desteklenmesi gereği vurgulanmaktadır.   Program konuğu Mersin Ticaret Borsası Başkanı Sayın Abdullah ÖZDEMİR, haklı olarak diğer sorunlara girmeden kendi görev ve sorumluluğunu yakından ilgilendiren konuları ele almış ve isabetli teşhislerle bunları ülkemiz narenciye üretiminin sorunları olarak dile getirtmiştir. Şüphesiz narenciye tarımını fidan yetiştiriciliğinden pazarlamaya kadar tüm olarak ele alındığında, sorunlarımız çok fazladır.

MEYSEB Projesi ile 1970li yıllarda ilgili Bakanlık tarafından uygun kredilerle teşvik ettiği narenciye yetiştiriciliği, 1980’li yıllara doğru bazı virüs hastalıkları nedeniyle sekteye uğramış, kurulan bahçelerin çoğu sökülmeğe başlanmıştır. Bunu zamanında gören Çukurova Üniversitesi ilgili Bakanlık ile işbirliği içinde narenciye yetiştiriciliğinin tüm sorunlarını kapsayacak şekilde 38 yıldır devam eden bir proje başlatmıştır. Bu proje 1980’li yıllarda 3 milyon Amerikan doları bütçe ile desteklenmiştir. Bu proje kapsamında diğer çok önemli konular yanında,  Sayın Ticaret Borsası Başkanının orta ve geçci çeşitlerle ilgili belirttiği konular ele alınmış ve defalarca gerek konferanslarda ve gerekse ilgililere ücretsiz olarak dağıtılan ve 10 yıl boyunca yılda 3 sayısı çıkan “TURUNÇGİL BÜLTENİNDE ( https://turuncgilbulteni.blogspot.com/)”  ele alınmış ve bu sorunları çözecek çeşitler tanıtılmış ve bunların fidanları isteyen üreticilere dağıtılmıştır.

1980-2013 Yılları arasında bu projeyi yürüten kişi olarak en büyük sıkıntım, üreticileri temsil eden kuruluşların konuyu yalnızca ekonomik açıdan ele almaları idi. Bir istisna ile Adana Çiftçi Birliği Başkanları daima Üniversitenin yanında olmuş, destek ve ilgilerini hiç eksik etmemişlerdir. Buna rağmen bu yıllarda narenciye üretimine yön veren kişi ve kuruluşlarla yaratılan yakın ilişki, Doğu Akdeniz bölgesinde narenciye yetiştiriciliğinin hızla yayılmasına neden olmuştur. 1998 Yılında TÜBİTAK’ın tarım alanında Çukurova Üniversitesi içinde kurduğu Araştırma Enstitüsü, çalışmaların akademik alanına güç katmıştır. Maalesef 2002 yılında Üniversite Rektörlüğünün konuya olan ilgisizliği ve çalışan akademisyenleri görevden alması, Üniversitenin konudaki liderliğine son vermiştir.

Üniversite aktif olduğu yıllarda, onlarca yeni çeşidi getirmiş, bunları üretici ve Birliklerine tanıtmış ve isteyenlere bu çeşit fidanlarını üreterek, virüs hastalıklarından ari ve adına doğru olarak vermiştir. Bu çeşitler Kaliforniya Üniversitesinin damızlıklarından ve bu alanda rakibimiz olan İspanya’dan getirilmişlerdir.

Ama ne yazık ki, bugün bu konu hala ülkemiz sorunu olarak dile getirilmektedir. Bunda ilk dönemde başarılı olan ve liderlik eden Üniversite sonraları etkinliğini yitirmiştir. Üretici ve kurdukları Birlikler Üniversite ile diyaloğunu kaybedince başarısız olup, tabela kuruluşları olarak kalmışlardır. Ayrıca bunlara erkenci çeşit yetiştirmede, bahçe bakımının ve ürün koruma riskinin az olmasını da ilave etmek gerekir. Ekim, Kasım gibi erkenci aylarda yetişen bir çeşidin pazarlanması erken olmakta ve üretici beklediği getiriyi erkenden alabilmektedir. Diğer taraftan bahçede geçci çeşitlerin bakımı, don gibi iklimsel tehlikeler, alışık olmadığı bir zamanda ürünü kime ve nasıl pazarlayacağını bilmemesi, bu konuda yol gösterenin olmaması, üretici önünde önemli sorunlar olarak hala durmaktadır. Bu sorunlar ancak üretici birliklerinin teşvik ve yol göstermesi, orta ve geçci çeşitlerin hükümetlerce, işin başında teşvik edilmesi gerekmektedir. Ancak yıllar önce benimde teşvik ettiğim Narenciye Yetiştiriciliği Birlikleri maalesef bu konularda başarılı olamamış tabela kuruluşları olarak kalmışlardır.