Türkiye Tarım Lisans Eğitimi Reformu ve Yapılandırma Önerileri

 AMAÇ: Bu rapor, multidisipliner ve ilgili kurumlar yaklaşım, bölgesel odaklanma ve genç liderlik vurgusuyla Türkiye tarım eğitiminin küresel rekabet gücünü artırmayı hedeflemektedir. Ama esas nedenin 21. asra iş mini veren tebliğ etmeye başlayan biyoteknoloji ve yazılım teknolojileri olduğunu belirtmemiz gerekir. Müfredat oluşturulurken bu 2 önemli konuyu oluşturan bilim dallarının ders müfredatında mutlaka yeri olacaktır. Bu perspektiften bakarak konuyu aşağıdaki şekilde irdeleyebiliriz.

1. Müfredat Tasarımı ve Uzmanlaşma

Tarım eğitimi, biyoloji, mühendislik, ekonomi ve teknoloji gibi multidisipliner alanları kapsadığından, tek bir alan içinde tasarlanması mümkün değildir. Bunun yerine, alanlar arası işbirliği ile uzmanlaşmış komisyonlar oluşturulmalıdır.

Öneriler:

• Ziraat Mühendisliği, temel bilimler ve mühendislik dersleri ile desteklenmeli, ancak belirli alanlar lisansüstü uzmanlığa bırakılmalıdır.
• Yeni Uzmanlık Dalları:
• Bitki Biyoteknolojisi ve Genetik Mühendisliği (Biyoloji/Temel Mühendislik ağırlıklı),
• Akıllı Tarım Sistemleri (Veri Bilimi, nesnelerin interneti Elektronik tabanlı),
• Sürdürülebilir Tarım
• Ekosistemleri (Çevre Mühendisliği ve Ekoloji entegrasyonlu).
• Temel Mühendislik Dersleri (makine, inşaat) ilgili fakültelerde alınmalı; tarımsal ekonomi için ekonomi-işletme fakülteleri ile ortak programlar geliştirilmelidir.

---

2. Merkezî Yapılanma: Çukurova Üniversitesi

• Çukurova Üniversitesi, 20.000 dekar arazi, subtropik Meyveler Araştırma ve Uygulama Merkezi, kapatılan TÜBİTAK-Çukurova İleri Tarım Teknolojileri Araştırma ve Geliştirme Enstitüsünün tekrar açılması  ve uluslararası akademik kadrosuyla pilot üniversite olmaya uygundur. Ancak, bölgesel ihtiyaçlar göz önüne alınarak:
• "Hub-and-Spoke" Modeli: Çukurova, Ankara ve Ege Üniversitelerii’ni merkez alan, diğer 33 fakülteyi bölgesel ihtisaslaşmaya yönlendiren bir ağ kurulmalıdır.
• Örnek: Çukurova (Akdeniz tarımı), Ankara (Kuru tarım ve politika), Ege (Organik tarım ve ihracat odaklı).

---

3. Pilot Uygulama ve Müfredat Yaygınlaştırma

• Pilot Fakülteler: Çukurova Üniversitesi (altyapı avantajı) ve Ankara Üniversitesi (kurumsal deneyim) ile başlanmalıdır.
• 21. Yüzyıl Becerileri: Dijital tarım, biyoteknoloji, drone teknolojileri ve agro-ekonomi dersleri pilotlarda test edilmeli; başarılı olanlar TÜBİTAK-YÖK iş birliği ile diğer fakültelere adapte edilmelidir.

---

4. Bölümlerin Yeniden Yapılandırılması

• Mevcut 10 Bölümün İrdelenmesi:
• Tarım Makineleri ve Tarımsal Yapılar bölümleri, Makine/İnşaat Mühendisliği fakülteleri ile birleştirilmeli; ziraat fakültesi "uygulama" derslerini üstlenmelidir.
• Bitki Koruma: Lisans düzeyinde "Bahçe/Tarla Bitkileri" içinde temel dersler verilmeli; uzmanlık yüksek lisansla sağlanmalıdır.
• Tarımsal Ekonomi: İktisat/İşletme fakülteleri ile çift anadal programları teşvik edilmelidir.

---

5. Uygulama Çiftlikleri ve Araştırma Merkezlerinin Etkin Kullanımı

• Çukurova Üniversitesi Çiftliği:
• Öğrencilerin 4 yıl boyunca proje bazlı staj yapacağı "Yaşayan Laboratuvar" modeline dönüştürülmeli.
• Subtropik Meyveler Araştırma ve uygulama Merkezi, öğrenci projeleri ve startup’lara açılmalı; TÜBİTAK’ın kurduğu Çukurova İleri Tarım Teknolojileri ve uygulama Enstitüsü tekrar yeniden canlandırılmalıdır.

---

6. 21. Yüzyıl Teknolojilerine Adaptasyon

• Zorunlu Dersler:
• Biyoteknolojiye Giriş,
• Tarımda Yapay Zekâ Uygulamaları,
• Beslenme, biyotik ve abiyotik streslere jarşı kullanılabilecek Mikrobiyom çalışmalar başlatılmalı.
• Dijital Tarım Ekosistemleri.
• Yeni Bölümler:
• Tarım Yazılım Mühendisliği (Bilgisayar Mühendisliği ile ortak),
• İklim Dostu Tarım Sistemleri.

---

7. Akademik ve Politik Öneriler

• Genç Liderlik: Yeni kurulacak bölüm/enstitü başkanlıklarına 45 yaş altı, uluslararası deneyimli akademisyenler getirilmeli.
• Yaşlı Akademisyenler İçin: Dijital dönüşüm ve biyoteknoloji odaklı hizmet içi eğitimler zorunlu tutulmalı.
• Ulusal Bilim Politikası: TÜBA, TÜBİTAK ve YÖK tarafından "Tarım 4.0" hedefli 10 yıllık yol haritası hazırlanmalı; ithalat bağımlılığını kıracak AR-GE projeleri (tohum, tarım robotları) önceliklendirilmelidir.

---

Sonuç ve Çağrı

Türkiye, Atatürk’ün başlattığı "bilimsel tarım" vizyonuna dönmeli, genç nesilleri teknolojiokuryazarı ve sürdürülebilir tarım liderleri olarak yetiştirmelidir. Çukurova Üniversitesi’nin altyapısı ve bölgesel avantajları bu reformun lokomotifi olabilir. Acil adım: YÖK bünyesinde Tarım Eğitimi Reform Komisyonu kurulması olmalıdır. Konunun bilimsel izlenmesi ve devlet planlama hedeflerine paralelliği için gereklidir.

NOT: Bu konuda detaylı bir rapor YÖK'e gönderilmiştir.

Hazırlayan Prof. Dr. Ahmet Çınar

Tarih: 20 Şubat 2025